Artikel | Nieuwe energiemarkten bieden volop kansen

Onze energievoorziening verduurzaamt; energie uit zon en wind nemen een steeds belangrijkere plek in. Als gevolg hiervan komen er meer en meer energiemarkten waarop je als tuinder actief kunt zijn. Denk bijvoorbeeld aan noodvermogen, congestie en intraday. In een nieuw artikel in KAS Magazine leggen we uit wanneer je kiest voor welke markt en zetten we de zaken op een rij. 

De aanleiding: verdere verduurzaming

Vergroenen is dé trend van de laatste jaren, ook als het gaat om energie. Wind- en zonneparken zijn in opkomst en leveren een steeds groter aandeel van de elektriciteit die we met zijn allen nodig hebben. Tegelijkertijd zorgt dit er ook voor dat vraag en aanbod steeds vaker uit de pas lopen. Logisch, geeft EnergieSpecialist Tom van Dijk van AgroEnergy aan. “Zon en wind zijn immers niet altijd in dezelfde hoeveelheden beschikbaar, waardoor de hoeveelheid elektriciteit uit deze bronnen fluctueert. Hierdoor, en door de groeiende vraag naar elektriciteit door toename van elektrische auto’s en warmtepompen, wordt het in balans houden van vraag en aanbod een steeds grotere uitdaging voor netbeheerder TenneT. En het in balans houden van het elektriciteitsnet is wel een must. Je kunt elektriciteit namelijk niet opslaan, daarnaast schrijft de Europese regelgeving voor dat de netfrequentie op 50 Hz gehouden moet worden.”

Om vraag en aanbod te matchen zijn flexmarkten voor elektriciteit de laatste jaren in opkomst. En deze bieden ook kansen voor de tuinbouw. “Deze markten creëren immers extra inkomstenbronnen voor ondernemers. Daarbij is de tuinbouw een ideale sector om te helpen het net in balans te houden, bijvoorbeeld door het op- en afschalen van WKK’s en belichting.”

Flexmarkten uitgelicht

Noodvermogen

Sinds 2018 kun je als tuinder actief zijn op de markt voor noodvermogen. Deze markt is voor TenneT een laatste redmiddel om het elektriciteitsnet in balans te brengen. “Zijn vraag en aanbod niet in evenwicht, dan probeert TenneT in eerste instantie bij te sturen via de onbalansmarkt. Blijkt dat onvoldoende, dan worden regel- en reservevermogen afgeroepen en in het allerlaatste geval wordt een beroep gedaan op noodvermogen”, legt Jeroen van Es uit. Hij is EnergieOperator bij AgroEnergy.

Tuinders kunnen met hun WKK’s en belichting een rol spelen in het aanbieden van noodvermogen. Op het moment dat TenneT noodvermogen afroept, worden tuinders gevraagd om hun vermogen op- of af te regelen en hun WKK en/of belichting aan- of uit te zetten.

Ondernemers ontvangen een vaste vergoeding voor het beschikbaar stellen van dit vermogen. Op het moment van afroep komt daar nog een plus bovenop. “Aanvankelijk konden tuinders hun vermogen alleen op jaar- of maandbasis exclusief beschikbaar stellen voor TenneT. Maar inmiddels biedt deze markt meer flexibiliteit en kun je ook voor 24 uur vermogen aanbieden. Hierbij geldt echter nog steeds dat je dit vermogen exclusief beschikbaar moet houden voor TenneT en gegarandeerd moet kunnen leveren.”

Flexpool

De speciale flexpool voor noodvermogen die AgroEnergy onlangs introduceerde biedt tuinders nog meer flexibiliteit. Ondernemers kunnen hierbij namelijk ook voor een aantal uren noodvermogen aanbieden. “Ze hoeven dus niet 24 uur beschikbaar te zijn. Als AgroEnergy bundelen wij het vermogen dat de tuinders die meedraaien in de pool gedurende 24 uur beschikbaar hebben. Vervolgens bieden we dit collectief aan op de markt.”

De EnergieOperator benadrukt dat tuinders in de pool niet verplicht zijn om vermogen aan te bieden; deelname is vrijblijvend. “Dat is anders bij ondernemers die noodvermogen voor 24 uur laten contracteren door TenneT; zij kunnen een boete krijgen wanneer ze onverhoopt niet kunnen leveren. Bij de biedingen vanuit de pool is het de verantwoordelijkheid van AgroEnergy dat we ook daadwerkelijk het vermogen kunnen leveren dat we beloven. De flexpool biedt tuinders dus mogelijkheden om op elk moment geld te verdienen met het elektrisch vermogen dat ze niet nodig hebben.”

Congestie

Congestie is in feite vergelijkbaar met noodvermogen, alleen is hierbij sprake van een regionaal karakter. Wanneer vraag en aanbod van elektriciteit niet goed zijn verdeeld, kan het elektriciteitsnet in bepaalde regio’s overbelast raken. “Door de opmars van duurzame elektriciteit en de groeiende vraag naar elektriciteit, moet er op sommige momenten te veel stroom door de kabels in een bepaald gebied. Het elektriciteitsnet kan dit dan niet aan. Dat noemen we congestie”, licht Tom van Dijk toe.

Regionale netbeheerders lossen dit op door te schuiven met vraag en aanbod en op die manier pieken af te vlakken; het zogeheten congestiemanagement. “Tuinders kunnen hier een rol in spelen door op dat moment bijvoorbeeld hun belichting uit te zetten en minder stroom van het net te halen of door minder terug te leveren vanuit hun WKK. Tegelijkertijd worden ze soms ook wel gevraagd om juist op te schalen en meer stroom te gaan leveren aan partijen in hun eigen gebied. Deze stroomlevering loopt dan via een regionaal distributienet. Omdat de elektriciteit niet van verder weg hoeft te komen, wordt op die manier de hoofdleiding ontlast.”

Er zijn al diverse regionale initiatieven waarbij tuinders een rol spelen in het oplossen van congestie. In de Zuidplaspolder heeft AgroEnergy bijvoorbeeld afspraken gemaakt met Stedin en Liander, over hoe tuinders kunnen helpen bij congestiemanagement. Zo is Marjoland Rozen in Waddinxveen volop actief op de nieuwe flexmarkten voor elektriciteit.

‘Flexmarkten hebben economische meerwaarde’

Zo helpt het bedrijf netbeheerder Liander bij het oplossen van congestie in de Zuidplaspolder. “We stellen op jaarbasis een klein deel van ons WKK- en belichtingsvermogen hiervoor beschikbaar”, zegt eigenaar Daniël van de Nouweland. “Wat dit betreft spelen we op safe; de impact op de bedrijfsvoering mag niet té groot zijn. Desondanks worden we, door vermogen beschikbaar te houden voor congestiemanagement, soms wel gedwongen om af te wijken van het teeltideaal. Maar de financiële vergoeding die hier tegenover staat rechtvaardigt dit.”

Marjoland draait daarnaast mee in de flexpool voor noodvermogen van AgroEnergy. “We bieden een standaard hoeveelheid vermogen in op bepaalde uren; hier wijken we alleen in extreme situaties vanaf. Ook in dit geval geldt dat we hierdoor teelttechnisch misschien niet altijd optimaal draaien, maar meedoen in de flexpool helpt ons wel om de energiekosten te verlagen. De flexmarkten hebben absoluut een economische meerwaarde.”

Intraday

Tuinders maken voor de in- en verkoop van elektriciteit met name gebruik van de APX-markt, waar 24 uur van tevoren een bieding moet worden gedaan. Verandert er binnen deze 24 uur nog iets en heeft een ondernemer onverhoopt méér of minder elektriciteit nodig, dan is hij aangewezen op de onbalansmarkt. Niet altijd ideaal: de prijzen op de onbalans zijn namelijk erg grillig. “Sinds enkele jaren kunnen tuinders echter ook opereren op de intradaymarkt”, zegt Chiem Marquet, Business Analist bij AgroEnergy. “Deze markt biedt tuinders de kans om gedurende de dag extra elektriciteit in te kopen of te verkopen. De prijs kan tot een uur voor levering worden vastgelegd. Wanneer je dus een positie hebt ingenomen op de APX-markt kun je bijsturen via de intradaymarkt. Kun je je leveringsafspraken bijvoorbeeld niet nakomen omdat sprake is van een WKK-storing, dan kun je op de intradaymarkt stroom terugkopen om toch aan je leveringsverplichting te voldoen. En ook als je meer elektriciteit wilt terugleveren dan verwacht, kun je deze verkopen via de intradaymarkt.”

Actief zijn op de intradaymarkt is echter niet eenvoudig, met name omdat snel handelen meestal vereist is. AgroEnergy ontzorgt tuinders hierin met BiedOptimaal Intraday: een energieoplossing voor geautomatiseerd handelen op de intradaymarkt. “Dit programma houdt 24/7 in de gaten of er een noodzaak is om te handelen op de intradaymarkt en zo, ja, wat dan het juiste moment is om extra elektriciteit te kopen of te verkopen.”

Wanneer kies je voor welke energiemarkt?

Het toenemende aantal flexmarkten biedt dus nieuwe kansen voor de tuinbouw. Maar wanneer kies je voor welke markt, wat is de juiste keuze? AgroEnergy kan tuinders hierin ondersteunen. “Met onze dienst EnergieBeheer bieden we een totaaloplossing voor energiemanagement”, zegt Van Es. “We houden dan, met behulp van onze datagedreven oplossingen, continu in de gaten wanneer je het beste actief kunt zijn op welke markt. Op die manier word je als tuinder ontzorgd en profiteer je maximaal van de kansen die de nieuwe energiemarkten bieden.”